Τρίτη 29 Δεκεμβρίου 2015

Το υπαρξιακό και μηδενιστικό κράμα της προσωπικότητας






     Μερικές φορές αναλογίζομαι αν θα ήταν ευκολότερα για όλους μας τα πράγματα να ήταν απλούστερα. Δεν έχω καταλήξει. Αλλά και να καταλήξω, τι νόημα έχει; Τα πάντα είναι σχετικά. Και για μένα, που η σχετικότητα αυτή μού είναι αβάσταχτη, το μηδέν μοιάζει με «θεότητα». Κάποτε ένας αγαπητός μου φίλος είχε πει πως αν πάρεις του «ιδεοψυχαναγκαστικού» το νόημά του, τότε μπορεί και να αυτοκτονήσει.
     Όμως, μήπως όλοι μας δε δίνουμε άλλο χρώμα (πιο φιλικό) στο θάνατο, όταν χαθεί το νόημα; Και δεν μιλώ για το νόημα το απόλυτο. Αυτό το γνωρίζω πλέον (με τους όπως – όπως σχετικούς της γνώσης εγκεφαλικούς μηχανισμούς μου) πως δεν υπάρχει. Μιλάω για το προσωπικό νόημα που ραντίζουμε κάθε μας σκέψη, κάθε μας στιγμή, κάθε πραγματικότητά μας, μέχρι εκείνη την στιγμή που θα συμβεί αυτή η σύναψη. Τι, δηλαδή, καλέ μου φίλε, η κυρίαρχη ιδεοψυχαναγκαστική δομή έχει τον τρόπο να κάνει τι; Να αποφεύγει, να κρύβει, να ξεχνά αυτό που καταλήξαμε άπαντες κάποια στιγμή να αντιμετωπίσουμε; Και τι είναι, τέλοσπάντων αυτή η «ιδεοψυχαναγκαστική» δομή; Ακόμη και αν μου δώσεις απάντηση από τους προσφιλείς σου ψυχαναλυτικούς κύκλους, εγώ θα την ακούσω με τόση προσοχή και θα την ευχαριστηθώ.
     Είναι τόσο ρομαντικό να πιστεύω ότι ο «ιδεοψυχαναγκαστικός» δεν έχει θέμα με το νόημα της ζωής του. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, διαλέγω να μην το ασπαστώ. Το ρομαντικό είναι η εκούσια, και μερικές φορές και κοινή συναινέση, διαστρέβλωση της πραγματικότητας προς χάρην της βιολογικής εξέλιξης του είδους. Βέβαια, αναγνωρίζω για μια ακόμη φορά πως πραγματικότητα βέβαιη δεν υφίσταται παρά μονάχα σχετική, όμως μιλάω για διαστρέβλωσή της, με σταθερή διαφορά κάθε φορά από το σημείο αναφοράς του εκάστοτε πραγματικού μας. Εκτός αν ο «ιδεοψυχαναγκαστικός» απλώς δεν υπάρχει. Όμως υπάρχουν οι υπόλοιπες κυρίαρχες δομές; Και αν πάλι, μιλάμε για κυρίαρχη «ιδεοψυχαναγκαστική» δομή, αυτό συνεπάγεται ότι η εν λόγω δομή κρατεί την εξουσία επάνω στο συνδυασμό των όποιων λοιπών δομών κινούν τα νήματα (σε δεύτερους το πολύ ρόλους) του ατόμου, γεγονός το οποίο οι κύκλοι των ψυχοδυναμικών κατά κάποιον τρόπο υπονοούν ότι δεν σχετίζεται με προβήματισμούς για το νόημα. Δεν βιώνεται υπαρξιακή κρίση.
     Όμως, μιας και μού αρέσει να αναφέρομαι στην στεγνή εκδοχή του υποθετικού κόσμου στον οποίο υποθετικά υπάρχω με την σειρά μου, προτιμώ να βλέπω συνοθύλευμα δομών, με κυρίαρχα κάποια στοιχεία βέβαια. Έτσι, βιώνω ξεκάθαρη σύγκρουση όταν σκέφτομαι πως η κυρίαρχη δομή δεν έχει κανένα πρόβλημα με το νόημα, ωστόσο υποτάσσει λοιπών δομών δευτερεύοντα χαρακτηριστικά, τα οποία, ως μη «ιδεοψυχαναγκαστικά» δεν είναι ελεύθερα υπαρξιακών προβληματισμών. Όσο φιλοσοφικά γοητευτικός φαντάζει ο «ολοκληρωμένος» σχιζοειδικός χαρακτήρας, άλλο τόσο πραγματικά γοητευτικός φαντάζει για αυτόν που ψάχνει να βρει τον σκοπό του στην καθημερινή ζωή, ο «ολοκληρωμένος» ιδεοψυχαναγκαστικός.
     Ο τελευταίος γνωρίζει το σωστό. Πρόκειται για το σωστό με απόλυτους όρους, οι οποίοι όμως είναι απόλυτοι ως προς αυτόν. Ωστόσο, όμως, κάθε κυρίαρχα ιδεοψυχαναγκαστικός χαρακτήρας έχει κάπως χαλαρώσει το σωστό για τους άλλους, οι οποίοι είναι ξεκάθαρα κάτι πολύ διαφορετικό από το άτομό μου. Για τον «ιδεοψυχαναγκαστικό», οι άλλοι, δεν είναι συνέχειες του εαυτού του. Εξάλλου, αυτό φαίνεται και στο γεγονός της επιτυχίας του και της ικανότητάς του για βίωση ευτυχίας σε έναν κόσμο, που αποδεικνύεται με το παραμικρό εξαιρετικά δύσκολος και δυσνόητος. Έτσι το σωστό του, αν και απόλυτο προς τον εαυτό του, είναι σχετικό προς τους άλλους. Οπότε, φαίνεται πως αντιλαμβάνεται τον εαυτό του σχετικό με τους άλλους. Αναγνωρίζει εν τέλει την σχετικότητα και της δικής του ύπαρξης.
     Μόνο που έχει πετύχει βιολογικά ένα μεγαλύτερο άλμα. Πέρασε στον ψυχολογικό «φαινότυπό» του την ενοχή. Την τόσο ολοκληρωτική για το άτομό του ενοχή, η οποία δεν τον αφήνει να μην νιώθει. Του απορροφά την προσοχή του από την σχετικότητά του. Όμως, την γνωρίζει. Για αυτόν τον λόγο αγαπά, και δίνει, και χτίζει σταθερές σχέσεις με τα αντικείμενά του (κατά τις θεωρίες των αντικειμενοτρόπων σχέσεων).
     Διαβάζοντας πρόσφατα «Το όνειρο ενός γελοίου ανθρώπου» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκυ, είδα μόνο τον άνθρωπο που κανείς μας δεν έχει γνωρίσει (πάντα μιλώντας με την προϋπόθεση της σχετικότητας) να μην αντιμετωπίζει κανέναν προβληματισμό για την σχετικότητα της ύπαρξής του. Πρόκειται για τον άνθρωπο, «προ του προπατορικού αμαρτήματος», όπως τον χαρακτηρίζει ο ιδιοφυής Ντοστογιέφσκυ. Δεν βρήκα κάπου στην κοινότητα του συγκεκριμένου ανθρώπου, όπως περιγράφεται, τον «ιδεοψυχαναγκαστικό». Είδα μόνο κάτι μη ανθρώπινο. Κάτι απόλυτα καλό. Το οποίο απόλυτα καλό, μολύνθηκε. Άρα ένα καλό διαβλητό, δεν είναι απόλυτα καλό. Πρόκειται για σχετικό καλό. Δεν υπάρχει «ιδεοψυχαναγκαστικός» χαρακτήρας. Και δεν υπάρχει από την σχετικότητα της δικής μου ύπαρξης. Ίσως, και γι’ αυτόν τον λόγο, στο συγκεκριμένο «τυφλό σημείο» να προτιμώ τον λεγόμενο κατά τους κύκλους των ψυχοδιαγνωστών «ιδεοψυχαναγκαστικό» χαρακτήρα, να τον αντιμετωπίσω σαν μη «ιδεοψυχαναγκαστικό» χαρακτήρα, αλλά σαν οποιαδήποτε άλλη κυρίαρχη δομή, της οποίας η σύγκρουση περιγράφεται ως δευτερεύον χαρακτηριστικό στα τεχνικά εγχειρίδια ψυχικής υγείας ως «νόσος της αμφιβολίας». Κάθε φορά, βέβαια, με την διαβάθμιση της κλινικής σημαντικότητας των χαρακτηριστικών αυτών. Εξάλλου, από μόνη της η ποικιλία των «ιδεοψυχαναγκαστικών» συμπτωμάτων αυτής της «νόσου» και ο πλούτος των συμβολισμών της, μονάχα βαθείς υπαρξιακούς προβληματισμούς αποκαλύπτει.
     Η καταπληκτική αναλύτρια Nancy McWilliams είχε κάπου αναφέρει στην Ψυχαναλυτική Διάγνωση του χαρακτήρα ότι (πλην του ότι δεν υπάρχουν αμιγείς τύποι προσωπικότητας στην καθημερινή ζωή) απαντάται πολύ συχνά το κράμα κυρίαρχων σχιζοειδικών και ιδεοληπτικών χαρακτηριστικών προσωπικότητας. Αν και δεν είναι ούτε καν σχετικά απόλυτο ότι μαζί με την ιδεοληπτική δομή συνυπάρχει και η σχιζοειδική, ωστόσο αυτή η άποψη, διαπιστωμένη εμπειρικά από την υποκειμενική μου αντίληψη, κατευθύνει τρόπον τινά προς την συνύπαρξη δύο διαφορετικών νοηματοδοτήσεων του κόσμου. Την φαντάζομαι κάτι σαν τελικό αποτέλεσμα συνιστωσών δυνάμεων, ως κατά κάποιον τρόπο συνύπαρξη «ιδεοληπτικού υπαρξιακής κατεύθυνσης» και «σχιζοειδή μηδενιστικής κατεύθυνσης». Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι πρόκειται για προσωπικούς μου συλλογισμούς επάνω στην διαπίστωση της αναλύτριας McWilliams για το κράμα «Ιδεοληπτικός – Σχιζοειδής».

     Τέλος, τι άλλο περισσότερο από «σύμπτωμα της νόσου της αμφιβολίας» μπορεί να συνιστά και η βαθειά φιλοσοφία;

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου